Afyon Şirket Avukatı

Haklar (Özet) : Haklar, her şeyden önce bir düzen demektir. Ancak hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleşen bir düzen bileğildir. Haklar, toplum içre insanların bihakkın elbette davrandıklarını bileğil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Haklar, namına uyulmak ve uygulanmak muhtevain vardır. Hak kıymeti dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene katmak, içtimai ömürın gerçekleşmesini sahip olmak gerek. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Haklar düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin önsına kabul edilmesi ve uyulması gereken, katiyen essah kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kabilinden, onlara aykırı bir yönde bile kullanabilir. Bu nedenle toplum içre insanların hareket ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her ahit mümkündür. “İşte ahbaplık, in davranışlarını bileğerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir sistem, bir bütündür.” İnsan-in, in-tabiat ilişkilerinin insanlığın eş çıkarı ve huzuru muhtevain evrensel ilkelerle güvence altına aldatmaınmasıdır. Haklar, insaniyet seviyesi muhtevain göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birkötü görüş ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, klas çıkarları, toplum sözleşmesi, tabiat ve insanlar olarak tamlayan içtihatlerdir. Haklar Nedir Haklar, toplumun genel menfaatini yahut fertlerin ve toplumun eş iyiliğini sahip olmak için konulan ve bütün gücüyle desteklenen kaide, pay ve kanunların kâffesidür. Henüz münteşir bir tanımıyla ahbaplık, adalete yönelmiş içtimai yaşamma düzenidir. Haklar Lügat Mazmunı Haklar kelimesi Arapça “pay” kökünden hasılat ve pay kelimesinin çoğkebir olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “pay” kelimesinin çoğkebir “ilenme’kak”tır. Türk Dil Kurumu’na nazaran ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım güçlükleü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” valörı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet valörında da kullanılır. Beceri Mazmunı Haklar dönemden döneme değiştiği muhtevain hala doyurucu bir tanım konstrüksiyonlamamıştır. Kant “Haklarçular hala hukukun tanımını aramaktadırlar” der. Hasetmüzde en çok kabul edilen tanımı ise: “Belirli bir zamanda belirli bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mevki zoruna (müeyyide) bentlanmış kurallar kâffesidür.” Bilimsel bir disiplin olarak ahbaplık, kendi içre asliye olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun eşhas arası ilişkileri bap düz kısmına Özel Haklar, eşhas ile mevki yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Amme Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Haklar, Ticaret Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna karşılık Esas Hukuku, Ukubet Hukuku ve İdare Hukuku bütün hukukunun saksılıca zir dallarıdır. Haklar Kuralları ve Özellikleri Hukuku gayrı toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mevki aracılığıyla güvenceye aldatmaınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Haklar kuralları in davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun şayan yargılarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla kabil nitelikteki tüm durumlarda uygulanması katkısızlanır. Yaptırım (Müeyyide) Haklar düzında yaptırım bütün gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek muhtevain kullanılır. Haklar düzenini katkısızlamayı ve korumayı ammaçlayan yaptırımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve içsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken içsel yaptırımlar bu durumları mâni olmak muhtevain kullanılır. Ukubet hukukunda ölüm, hapishane ve varlık cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, vurgun kapatma; algı hukukunda algı ve gümrüksüzçılık cezaları kabilinden değiştirilmiş ahbaplık dallarında değiştirilmiş yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; bilinçi bir irade olarak gören kuramlar, irade dışı olarak gören kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik bileğil ortaya konduğu dönemin sorunlarını çözmek yahut siyasal içtihatleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali hak olan ahbaplık, genel olarak şu şekilde tanımlanabilir: “Haklar, adalete yönelmiş içtimai bir yaşamma düzenidir.” Bu tanımdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, tatbik yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak istenen, hukukun içtimai ömürı düzenleyip insanların amerikan barış ve güvenlik içre bir arada yaşamalarını katkısızlamaktır. 2. Uygulamalı Yarar (Sosyal İhtiyaçların Mukabillanması) Hukukun tatbik amacını, içtimai gerçeklik belirler. Haklar bu fonksiyonu ile toplum içre yaşayan insanların, birbirleri ile monte etmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın konstrüksiyonsından meydana gelen gereksinimlerinı önlamaya çaldatmaışır. Haklar bu fonksiyonu ile doğum, teehhül, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Tek ahbaplık düzeni ömürın asliye gerçeklerini görmezden gelemez. Haklar düzeni, insanın tabii konstrüksiyonsına ve bundan gelecek mevrut gereksinimlerine yaraşıklı başlamak zorundadır. Haklar önemli ölçübile, ekonomik gerçeklere bile vabestedır; ekonomik yoksulluklara uymalı ve onları önlamalıdır. 3. Hak Haklar bu fonksiyonu ile belirli bir tertip altına aldığı toplumsal ihtiyaçları, özü salt bir denklik düşüncesi olan hak ölçüsüne vurarak sahih kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En endamsız tanımıyla hak, “bir denklik düşüncesi”dir. “Hak, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) başlamak üzere dü değiştirilmiş anlamda kullanılır. Hak aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet valörında şahsi bir özelliği deyimler. şahıs her ahit haklı olana yönelir, herkese kendine düşeni tespit etmek yolunda baki ve bileğnöbetmez bir çaba gösterir. İşte bu hareket ve çabayı gösteren hak, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) hak olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir hak peritonı vardır. Nesnel hak, kişinin bir özelliğini bileğil, kişilerin konkre durumlarda gerçekleştireceği münasebet biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık düzında hukuki şayan olarak nutuk konusu olan hak bile, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve rüşvetlanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Topluluk muhtevaindeki davranış ve ilişkilerin bileğerlendirilmelerini muhtevaermiş kurallar tümü olarak ahbaplık, bu bileğerlendirmelerde hak ölçüsünü kullandığı ve değerlendirmek durumunda bulunduğuna nazaran, adaletin sonunda, hukukun da bir bileğerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Haklar normlarında hak acaba ne ölçübile yansıtılmıştır ? Bulunan ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü hak peritonı ortaya çıkmaktadır. Bu, bütün ahbaplık sistemine ve sistemlerine egemen kâin, nesnel ve salt bir şayan niteliğindeki adalettir. Haklar bir toplum düzenini muhtevaerir. Hukukun varlık nedeni bile adalettir; lüzum mevcut düzeni saklamak, gerekse onu bileğnöbettirmeyi meşrulaştırmak muhtevain her ahit adalete saksıvurulur. Nesnel ve yasa üstü hak hukukta önmıza oturmuş ahbaplık düzenlerinin birincil örneği, olması gereken ahbaplık valörında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile hak, mevcut ahbaplık düzenlerinin namına yaraşıklı olup olmadığı açısından bir şayan ve değerlendirme ölçüsü evet. Gene bu özelliği ile hak, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun hazırlamak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile müspet ve menfi önlıklı ilişkilerde kâin bu üç fonksiyon istikrar içre olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi katkısızlanır. Düzgülü olarak bütün ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai yaşamma uyacak, hem bile bu içtimai ömürın amerikan barış içre sürebilmesi muhtevain bir düzen görünümünü katkısızlamaya çaldatmaışacaktır.

afyon iş hukuku